بررسی مرفولوژیک و مرفومتریک جمعیت های بیوجغرافیایی زنبور (hym., braconidae, aphidiinae)diaeretiella rapae (m’intoch)

زنبور diaeretiella rapae (m’intosh) یکی از مهمترین پارازیتوییدهای شته ها با پراکنش جهانی بوده که بیش از 60 گونه شته از جنس های مختلف را مورد حمله قرار می دهد. دامنه میزبانی گسترده و پراکنش جغرافیایی وسیع به عنوان دو عامل موثر بر جمعیت ها شناخته شده که منجر به تشکیل زیرجمعیت های متعدد با خصوصیات رفتاری و بیولوژیک متفاوت می شود. چنین فرایند تکاملی را می توان به عنوان عامل اصلی گونه زایی هم جا و غیر هم جا فرض نمود. در این تحقیق تنوع خصوصیات مرفولوژیک و مرفومتریک جمعیت های بیوجغرافیایی زنبور d. rapae جمع آوری شده از 16 گونه شته های میزبان در 9 کشور مختلف شامل ایران، پاکستان، سوریه، هندوستان، ژاپن، جمهوری چک، ایالات متحده ی آمریکا، کاستاریکا و اسپانیا، مطالعه شده است. طبقه بندی و انتخاب اولیه نمونه ها بر اساس سه گروه از گیاهان میزبان شامل poaceae، brassicaceae و سایر میزبان ها انجام شد. تعداد 5 تا 10 عدد حشره ی ماده از هر نمونه برای تهیه ی اسلاید میکروسکوپی در هویر استفاده شد. تجزیه و تحلیل مرفومتریک با اندازه گیری 23 صفت مرفولوژیک با استفاده از نرم افزار tpsdig ver 2.05 در منوی اندازه گیری خطی و بر اساس سری عکس های مسطح گرفته شده از نمونه ها انجام شد. سه روش آنالیز dfa، cva و upgma برای آنالیز داده ها در نرم افزارstatistica ver. 10 به کار گرفته شدند. اختلاف شکل در میان جمعیت های جغرافیایی، شته و گیاه میزبان با استفاده از روش مرفومتریک هندسی مورد بررسی قرار گرفت و به صورت هندسی نمایش داده شد. برای این منظور 15 لندمارک برروی تصاویر حاصل از بال جلوی 430 عدد فرد ماده به کمک نرم افزار tpsdig ver 2.05 درج شد. مختصات حاصل از این نقاط با استفاده از نرم افزار tpsrelw ver. 1.49 به داده های دیگری به نام ماتریس وزنی (w matrix) تبدیل گردید که به عنوان متغیر در محاسبات بعدی استفاده شدند. سپس عملیات آماری شامل pca به کمک نرم افزار past ver. 2.17b ، cca و manova با استفاده از نرم افزار r ver. 2.14.0 روی آنها انجام شد و ارتباط میان جمعیت های جغرافیایی، شته ی میزبان و گیاه میزبان با تجزیه و تحلیل خوشه ای داده ها مورد بررسی قرار گرفت. نتایج آنالیز dfa، cva و upgma تفاوت معنی داری را بین جمعیت های مورد بررسی نشان داد. نتایج بررسی اختلاف شکل بال در جمعیت ها تفاوت هایی را در طول متاکارپوس و رگ r&rs بیان کرد. نتایج آنالیز واریانس چند متغیره روی گروه های جغرافیایی، میزبان گیاهی و بر هم کنش این دو فاکتور تفاوت معنی داری را بخصوص در گروه های میزبانی نشان داد. با کمک آنالیزهای فوق مشخص شد که جمعیت های به دست آمده از شته ی روسی گندم (diuraphis noxia) و شته ی مومی کلم (brevicoryen brassicae) بیشتر از سایرین به یکدیگر شباهت دارند. همچنین مشخص گردید که روش مرفومتریک هندسی ابزار قدرتمندی در تشخیص شباهت ها و تفاوت های مرفولوژیک در نژادهای جغرافیایی این گونه است.